Birziklatu eta berrerabili daitezkeen ontzi iraunkorrak aukeratzea, sasoiko uztarekin etxeko kontserbak prestatzea, kontsumituko ez diren elikagaiak ematea edo aste osorako otorduak planifikatzea dira Elikaduraren Alorreko Jardunbide Egokien Gidan jasotako gomendioetako batzuk. Gainera, gomendio horiek erabaki pertsonalak dira, pertsona bakoitzak erraz praktikan jar ditzakeenak. Hau da, pertsona bakoitzak GJHak lortzen lagun dezake bere elikadura-aukerekin, eta horretarako aholku praktiko batzuk ezagutzea oso lagungarria izan daiteke. Elikaduraren inguruan hartzen ditugun erabaki pertsonalek etorkizun jasangarriagoa, osasungarriagoa eta ingurumenarekiko errespetuzkoagoa eraikitzen lagun dezakete. Gida hau BCC Innovationek egin du, Basque Culinary Centerren gastronomiako zentro teknologikoak, eta Eusko Jaurlaritzaren Trantsizio Sozialeko eta Agenda 2030eko Idazkaritza Nagusiak bultzatu du. Elikaduraren sektorea, zeharkakoa denez eta eragin handia duenez, aukera paregabea eskaintzen du Garapen Iraunkorreko Helburuak (GJH) betetzeko bidean aurrera egiteko. Garapen iraunkorrerako funtsezko zutabea denez, hobekuntza eta eraldaketa sakonak behar ditu. Aurrerapen hori balio-kate osoaren inplikazio aktiboarekin eta konpromisoarekin baino ez da posible izango, herritarrek funtsezko zeregina baitute aldaketa bultzatzeko. “Elikaduraren Alorreko Jardunbide Egokien Gidak” herritarrei 2030 Agendako GJHetan laguntzeko balio du.

Gida ikuspegi parte-hartzailetik garatu da, herritarren eta elikagaien sektoreko funtsezko eragileen ahotsa integratuz. Prozesu horren barruan, 182 erantzun bildu zituen inkesta bat egin zen, mezu gakoak eta lehentasunezko beharrak identifikatzeko. Gainera, 28 parte-hartzaileko lantaldeak antolatu ziren, hiru euskal lurraldeetako elikaduraren balio-kate osoko ordezkariak. Helburu nagusia izan da gidaren erabilgarritasun praktikoa bermatzea, eta, aldi berean, ikusgarritasuna ematea eta lehendik dauden tresnei balioa ematea, elikadura jasangarriagoa eta Garapen Iraunkorreko Helburuekin bat datorrena sustatzeko. Gida honetako gomendioak beren eguneroko bizitzan praktika iraunkorrak hartu nahi dituztenei orientabideak emateko pentsatuta daude, beren aukera eta inguruabarretara egokituz. Iradokizun horien bidez, gure banakako ekintzek ingurunean eragin positiboa izan dezaketela eta garapen jasangarrian lagundu dezaketela erakusten da.

Gidak jorratzen dituen gai nagusien artean honako hauek daude:

Elikagai iraunkorrak aukeratzea: dieta orekatua, osagai freskoak, tokikoak eta sasoikoak aukeratzea, eta elikagaien berezko laborantza sustatzea. Elikagaien xahutzea murriztea: erosketa arduratsua, probetxuzko sukaldea, biltegiratze egokia eta elikagaien dohaintzak bezalako praktikak hartzea. Baliabideen erabilera eraginkorra: eguneroko jardueretan energia eta ura aurreztea sustatzea. Hondakinen erabilera: murrizketa, bilketa bereizia, birziklapena eta konpostajea ardatz hartuta. Gomendioak bost kategoriatan antolatzen dira, herritar gehienen eguneroko une desberdinei dagozkienak: etxean, erosketak eginez, aisialdian, lanean edota ikasteko lekuan, eta komunitatean. BCC Innovation-eko Jasangarritasun taldeko ikertzaileek lau ardatz nagusi identifikatu ditu gure eguneroko dietaren bidez GJHei laguntzeko, gure osasunari eta inguruneari mesede egiten dieten jardunbideak sustatuz:

Osagai freskoak, tokikoak eta sasoikoak hautatzea

Inportatutako elikagaiekiko mendekotasuna minimizatzen dugunean, komunitateak eta tokiko enpleguaren sorrera indartzen ditugu. Gainera, hornidura-kate motzagoekin, garraioaren ingurumen-inpaktua murrizten dugu, eta produktuak lehenago iristen dira saltokietara, balio-bizitza luzatuz eta hondakinak murriztuz.

Aprobetxamenduko eta biltegiratzeko sukaldeak murriztea

Gure sormena erabil dezakegu janari hondar eta soberakinekin plater berriak egiteko. Jada ditugun osagaiak aprobetxatzeak baliabide gutxiagorekin janari gehiago lortzen laguntzen digu. Horrek erosketa eta biltegiratze kontzientea ere sustatzen du, elikagaiak hondatu eta denbora gehiago iraun ez dezaten.

Energia- eta ur-baliabideen eraginkortasuna eta erabilera arduratsua

Europa hegoaldean, lehorteak gero eta arazo ohikoagoak dira, eta eskualde batzuk desertifikazio arriskuan egotea eragiten dute. Janaria prestatzean eta tratatzean, funtsezkoa da energia aurreztea eta edateko ura neurriz erabiltzea ingurumen-gaiei heltzeko eta finantza-baliabideak askatzek

Hondakinen kudeaketa: Prebentzioa, murrizketa, birziklapena eta konpostajea

Elikagaiak ontziratzea beharrezkoa da elikagaien segurtasuna bermatzeko, baina bizi-amaieran kudeaketa txarra egiteak mikroplastikoak metatzen eta ekosistemak degradatzen lagun dezake. Prebentzioa, birziklapena eta konpostajea lehenetsiz, baliabide naturalak kontserbatzen laguntzen da. Gainera, gida honek herritarrei gomendatutako ekintzak modu eraginkorrean ezartzen lagun diezaieketen tresna praktikoen adibideak biltzen ditu. Dokumentuaren amaieran, zenbait ekintza aurkezten dira, erakundeek bultza ditzaketenak, herritarrei GJHen alde egiten laguntzeko, eta, hala, jasangarritasunerantz aldaketa zabalagoa eta eraginkorragoa egiteko.

Elikadura jasangarrirako jardunbide egokien dekalogoa:

1. Ahal den neurrian, erosi elikagai freskoak, tokikoak, sasoikoak, bidezko merkataritzakoak eta ingurumenarekiko arduratsuak.
2. Ahal duzun guztietan, prestatu jakiak etxean, eta izan dieta orekatua eta osasungarria
3. Gorde elikagaiak modu egokian, eta zaindu iraungitze-data; horrela, alferrik galtzea ekidingo duzu.
4. Egin erosketa-zerrendak, eta planifikatu menuak 09 soberakinik ez sortzeko. Soberakinak sortuz gero, izoztu egin ditzakezu, edo beste une batean jan, edo beste plater batzuk sortu aprobetxamendu- sukaldaritzako errezetekin.
5. Ostalaritza-establezimenduetan, eskatu sobera gelditu den janaria eramateko.
6. Edan txorrotako ura, bai etxean bai ostalaritza-establezimenduetan.
7. Erosketak egitean, elikagaiak gordetzean eta etxetik kanpo jaten duzunean, erabili ontzi berrerabilgarriak.
8. Erosi soltean saltzen diren produktuak, eta saiatu ontzi edo bilgarri gehiegi duten produkturik ez erosten (erosi plastiko gutxi duten produktuak edo ontzi berrerabilgarritan datozenak).
9. Aurreztu energia (adibidez, jarri tapak eltze eta lapikoetan jakiak prestatzean) eta ura sukaldean-
10. Partekatu gomendio hauek zure ingurukoekin.

Gida irakurri, euskaraz eta erderaz, hurrengo ESTEKAN.

BCC Innovation inguruan

2018an, Basque Culinary Centerrek gastronomian espezializatutako munduko lehen zentro teknologikoa sortu zuen, BCC Innovation, eta Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren Euskal Sareko kide da. BCC Innovationen xedea da gastronomiaren eta sukaldaritzaren katea eraldatzen laguntzea, negozio, produktu, zerbitzu eta politika publikoen diseinuari buruzko ezagutza bereizgarria emanez enpresei eta gobernuei, sukaldaritzaren kalitatearen, jasangarritasunaren eta osasunaren printzipioetan oinarrituta, ikuspegi lokal eta globalarekin, eta, azken finean, garapen ekonomiko eta soziala sortuz. Ikuspegi integral eta abangoardista batetik, ikerketa, berrikuntza eta ekintzailetza proiektuak garatzen ditu, bai tokiko testuinguruan, bai nazio eta nazioarte mailan.