Basque Culinary World Prize (BCWP) sariko 10 finalistak iragarri dituzte gaur. Eusko Jaurlaritzak eta Basque Culinary Centerrek sustatutako nazioarteko sari bat da, eta ekimen eraldatzaileak dituzten chefak saritzea du helburutzat; berrikuntzaren, hezkuntzaren, ingurumenaren, gizarte- edo ekonomia-garapenaren, eta osasunaren arloetan gastronomia aldaketarako motorra nola izan daitekeen erakutsi behar dute ekimen horiek edo, oro har, elikagaien industrian eragin positiboa izan behar dute.

Ekonomiaren Garapen eta Azpiegituren sailburu Arantxa Tapia izan da ekitaldiko buru, eta honakoa nabarmendu du emandako hitzaldian: «Euskadi Basque Country estrategia integralaren barruan sartzen da sari hau. Herrialde-marka horrek, gure indarguneak eta berezitasunak kontuan hartuta, aktore global bihurtzen gaitu, bikaintasunaren, bizi-kalitatearen eta gizarte-kohesioaren eredu, herrialde berritzaile eta lehiakorraz gain».

Elena Arzak Batzorde Teknikoko chef eta presidenteak ezagutarazi zituen 10 finalisten izenak Donostiako Miramar jauregian, eta pozik agertu zen haiengan fenomeno biderkatzaile baten dimentsioa ikusita, sukaldariek munduko toki guztietan gastronomia indar eraldatzaile gisa erabiliz hartzen duten konpromisoaren erakusle. «Chefa naizen aldetik harro nago gero eta erronka gehiagori heltzen dion gremio baten inplikazioaren lekukoa naizelako; horrelakoek industriaren eta garapenaren arteko harremana sendotzen dute, eta hobekuntzak dakarzkiote gizarteari».

Eusko Jaurlaritzak eta Basque Culinary Centerrek (BCC) antolatu eta ematen duten sariak Euskadi sustatzen du berezko balio hauek oinarri hartuta, besteak beste: ahaleginaren kultura, konpromisoa, hobetzeko grina, eraldaketarako joera edo gizon eta emakumeentzako aukera-berdintasuna.

Honako hauek dira finalistak:

Anthony Myint. Estatu Batuak

Aldaketa klimatikoaren aurrean, janaria konponbidearen zati izan daiteke, arazoa handitzen lagundu ordez. Horretan sinetsirik, Anthony Mynt sukaldariburuak eta Karen Leibowitz idazleak «biralizatu» egin dute jatetxe negozioari heltzeko modu kontziente bat, ingurumenean eragin positiboa sortuko duten informazioa eta erremintak partekatuta. Hala, ZeroFoodprint eratu zuten, sukaldariekin lan egiten duen erakunde bat, euren eragiketek sortzen duten karbono-aztarna murrizten saiatzeko helburuarekin, are «zeroraino». The Perennial moduko jatetxeen jabe dira, eta The Perennial Farming Initiative ekimena abiarazi zuten, «nekazaritza progresiboko» programak ezartzen dituztenak finantzatzeko eta hazitik hasita mahairainoko industrian aldaketak bultzatzeko.

Dan Giusti. Estatu Batuak

René Redzepiren ondotik joan ondoren –biak Nomako sukaldeburuak izan ziren– Danek Brigaid sortu du orain dela gutxi, eskolek euren sukaldeen diseinua eta funtzionalitatea berregituratzeko ideiarekin, euren ezagutza eman dezaketen chef profesionalen knowhowaz baliatuta forman edo funtsean aldaketak eragiteko taldeko elikaduraren alorrean. «Benetako janaria» zerbitzatzeko egiten dute lan, eta hain oinarrizko diren baina horren hondatuta dauden ohiturak berreskuratzeko, mahaian janariez presarik gabe gozatzea, kasu.

Daniel Patterson, Roy Choi. Estatu Batuak

Daniel Patterson chefak goi mailako sukaldaritzan duen eskarmentu zabala eta Roy Choiek street-food hizkeran duen trebetasuna Locol proiektuaren zerbitzura jarri dira. Janari lasterraren paradigma aldatu nahi duen Estatu Batuko jatetxe-kate multzo batek eratzen dute proiektua. Ez sukaldaritza janari osasuntsuaren ameskeria bihurtzeko helburuarekin, baizik eta guztiontzako ona den errealitate bilakatzeko. «Janari lasterraren iraultza» eginez, arraza, elikadura eta pobreziaren arteko ekuazio estigmatizatua aldatzen dute, eta erakusten dute hobeto eta merkeago jan daitekeela.

David Hertz. Brasil

Sukaldaritza izan liteke Brasilgo baztertutako biztanleei eragiten dieten delinkuentzia edo langabezia bezalako arazoen alternatiba. Hori pentsatu zuen David Hertzek duela hamaika urte, Gastromotiva sortu zuenean. Xedea eremu txiroetako gazteei prestakuntza ematea zen, geroago beti langile trebeen beharrean dagoen lan-merkatuan txerta zitezen. Egun proiektua Brasilgo hiru hiritara zabaldu da, bai eta Mexikoko batera ere, eta gainera jangela sozial bat du Rio de Janeiron Massimo Bottura chefarekin eta Food for Soul fundazioarekin batera. Bertan, foodwastearekin egindako janariak banatzen dituzte.

Ebru Baybara Demir. Turkia       

Turkia hego-ekialdeko Harran eskualdean, 14.000 siriar iheslari pilatzen diren eremuetan, Ebru Baybara Demirrek Harran Gastronomy School Project ekimena zuzentzen du. Ekimen horrek turkiar eta siriar emakumezkoen enplegurako aukerak hobetu nahi ditu sukaldaritzan trebatuz –emakumeak oso egoera ahulean baitaude alor horretan–, eta turkiar eta siriar kulturen arteko zubiak eraikitzen ere badabil. Programak iheslariei turismo gastronomikoan trebatzeko aukera ematen die, eskualdearen ondare historiko eta artistikoa aprobetxatze aldera.

Jose Andrés. Estatu Batuak / Espainia

Planetan eragin handien duen gizonen artean aurkitzen da, Times aldizkariaren arabera, baina José Andrés ez da konforme arrakasta handiko jatetxe-kate bat edukitzearekin edo komunikabideetan sona handiko pertsona izatearekin. Aitzitik, elikadura sektoreko hainbat mailatan aldaketak bultzatzen dabil. Washingtonen sustraituta, espainiar chefak ez du erreparorik izan are politikagintzan aritzeko eta erreformak sustatu ditu etorkinen aferan zein lan arloan, eta baita «elikadura politikari ekiteko modu inteligenteago» bat ere. Bere ikusgarritasunaz baliatzen da diru-sarrerak lortzeko, eta lortutakoa Washingtonen eta Los Angelesen sukaldaritza gizarte aldaketarako tresna gisa darabilten proiektuei ematen die. Obamaren administrazioko Herritarrentzako enbaxadore eta Hillary Clintonek bultzatutako berogailu garbien aldeko Aliantza Globalaren enbaxadore, bere ekimen propioak bultzatzen ditu horrez gainera, World Central Kitchen, esaterako, Haiti bezalako herrialdeetan heziketa eta gaikuntza eskaintzeko.

Leonor Espinosa. Kolonbia                     

Leonorrek ez du konplexurik bere herrialdeko sukaldaritza popularra erakusteko, harro egoteko moduko sukaldaritza baiteritzo, eta hori sustatzen dabil berrikuntzan indarrak jarrita, hori baita biodibertsitatearen erabilera ugaritzeko eta norberarena denari balioa emateko tresna delakoan. Funleo bitartez herrialde batik bat indigenen eta afro-kolonbiarren egitea eta jakitea errebindikatzen du, elikadura subiranotasunaren esparruetan landa-hazkundeko prozesuak bultzatzen ditu, baita ekoizle txikientzako merkaturatze-kanalak ere, eta hezkuntza, nutrizioa, ekintzailetza eta turismorako tokiak herri etnikoetan. Chocó departamenduan Sukaldaritza Zentro Integral bat zabaltzeko laguntzak biltzen ari da narkotrafikoari alternatiba bat bilatzeko, eta bitartean Kolonbia bere sukaldearen aberastasunaz jabetu behar dela azpimarratzen du, hango komunitateek euren ondare biologikoa, kulturala eta immateriala beregainki garapen sozial eta ekonomikoetan eralda dezaten.

Melinda McRostie. Grezia / Australia

Greziako Lesbos uhartearen iparraldean, Melinda McRostie sukaldaria izan da errefuxiatuei laguntzeko ekimen baten burua, Bigarren Mundu Gerraz geroztik munduan izan den migrazio-krisi handienaren erdian, eta Europara pertsona gehien iristen diren lekuan. Mundu zabaleko boluntarioen laguntzarekin eta Greziako agintariekin koordinatuta, babes emozionala, aholkuak eta arropa, sendagaiak eta elikagaiak eman dizkie mila errefuxiaturi bere jatetxetik, eta aldi baterako kanpamendu bat antolatu du, errefuxiatuei uharteko hiribururako bidaia errazteko.

Niko Romito. Italia

Chef italiarrak protokolo bat prestatu du Erromako Sapienza Unibertsitatearekin lankidetzan, ospitaleetan janari osasuntsuagoa eta gozoagoa emateko, pazienteen ongizate fisiko eta emozionalean eragin dezan. «Inteligentzia Nutrizionala» proiektuaren bitartez Romitok ospitaletako catering produkzio-katea birdiseinatzen du, Reale bere jatetxe izartsuan garatutako teknika eta kontzeptuez baliatuta janarien kalitate organoleptikoa hobetzeko eta osagaien nutrizio-balioa handitzeko xedez. Romitok Italiako ospitaleetako eguneko aurrekontuari eusten dio, non eta ospitaletako janariaren % 45 zaborrean amaitzen duen herrialde batean.

Ricardo Muñoz Zurita. Mexiko   

Time aldizkariak «Mexikoko sukaldaritza tradizioaren profeta eta zaindari» izendatu zuen biodibertsitatearen eta hango sukaldaritzako ondarea zabaltzearen alde dabilen aktibista hau. Sukaldarien artean, herrialde horretako sukaldaritzak bai tokian bertan bai nazioartean bizi duen goraldiaren erantzule nagusienetakoa da. Mexikar Sukaldaritzaren Hiztegi Entziklopedikoa enblematikoaren egilea da, eta tokiko ekoizleen aldeko borrokan ere nabarmentzen da.

------------------------------

Batzorde teknikoak 230 izendapen jaso zituen maiatzaren 19an, 30 herrialdetako 110 izangairi zegozkienak. Honako hauek osatu zuten Batzorde teknikoa: Xavier Medina (Kataluniako Unibertsitate Irekia - UOC); Melina Shanon Dipietro (Mad Institute – Dinamarka); Marta Miguel Castro (Elikagai Zientzien Ikerketa Institutua); Jorge Ruiz Carrascal (Kopenhageko Unibertsitatea – Dinamarka) eta Joxe Mari Aizega (Basque Culinary Centerreko zuzendari nagusia).

Munduan eragin handiena duten sukaldari batzuek zein hainbat arlotako nazioarteko adituek osatutako diziplinarteko epaimahaiak hautatuko du irabazlea hamar finalista horien artetik. Basque Culinary World Prizeren 2017ko saria irabazten duenak 100 mila euro eskuratuko ditu, sukaldaritzaren ahalmen eraldatzailea adierazten duen proiektu baterako dohaintzan eman ditzan.

«Hunkitu egiten gaitu hainbat arlotan inplikatutako profilen aniztasunak (berrikuntza, hezkuntza, ingurumena, gizarte- eta ekonomia-garapena edo osasuna, besteak beste). Bakoitzak –bere modura eta testuinguruan– erakusten du chefek gizartearekiko lotura erdiesteko zer konpromiso har dezaketen, sukaldaritzari diziplinarteko dimentsioa emanez. Gremioko guztientzat inspirazio-iturri diren istorioak eskaintzen dituzte, eta pozik gaude horiek partekatu ahal ditugulako», adierazi du Basque Culinary Centerreko zuzendari Joxe Mari Aizegak.

Gastronomiak izandako eboluzioaren egiaztapena da izendapen kopurua eta haien kalitatea handitzea; chefen belaunaldi batek ulertu zuen, izan ere, lanbidearen dimentsioa biderkatu ahal zuela eta gizarteari sukaldaritzatik harago ere lagun ziezaiokeela.

—————

Izendapenak martxoaren 2tik maiatzaren 19ra bitartean jaso ziren sariaren webgunean. Batzorde Tekniko bat bildu zen ekainaren 11n, Basque Culinary Centerren, 10 finalistak hautatzeko. Elena Arzak itzal handiko chefa izan zen batzordeburu, eta sukaldaritza-berrikuntzaren, osasunaren, antropologiaren eta jasangarritasunaren arloetako adituak ziren batzordekideak, besteak beste.

Irabazlea 2017ko uztailaren 18an iragarriko dute epaimahaiaren bileraren ostean. Joan Roca –Celler de Can Roca jatetxeko chefa (Girona)– izango da epaimahaiburua, eta Basque Culinary Centerreko Nazioarteko Kontseiluko chef hauek haren gainontzeko kideak: Gastón Acurio (Peru), Dominique Crenn (Estatu Batuak), Michel Bras (Frantzia), Yoshihiro Narisawa (Japonia) eta Enrique Olvera (Mexiko).

Epaimahaian nazioarteko hainbat aditu ere arituko dira gonbidatu berezi modura, hala nola Matthew Goldfarb landa-soziologo eta nekazaria (AEB), Cristina Franchini Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Komisarioaren kanpoko harremanen arduraduna (Italia) edota Laura Esquivel (Mexiko) eta Kirmen Uribe idazle ezagunak.